Taliban'a karşı direnenlerin son kalesi: Panjshir

Tüm dünya, Taliban'ın Afganistan'ın başkenti Kabil'i ele geçirmesi sonrası gelişmeleri büyük bir dikkatle izlerken, ülkenin kuzeyindeki Panjshir Vadisi'nin savaşçıları militanlara karşı mücadele devam ediyor. Taliban'ın hala ele geçiremediği vilayet, 80'li yıllardan bu yana önce Sovyetlere, ardından onlarca yıl boyunca Taliban'a karşı direndi. Afganistan'ın Tacikistan Büyükelçisi Zahir Aghbar, “Panjshir, insanları köleleştirmek isteyen herkese karşı güçlü duruyor. Taliban'ın savaşı kazandığını söyleyemem. Hayır, Taliban ile hain görüşmelerden sonra görevi bırakan sadece Eşref Gani’ydi" dedi.

Cumhurbaşkanı Eşref Gani Afganistan'dan kaçtığında ve Taliban, Kabil'i mücadele etmeden yalnızca bir günde ele geçirdiğinde, ülkenin uzun iç savaşı neredeyse bitmiş gibiydi. Ancak birkaç saat içinde bir grup savaşçı ve politikacı kontrol altında olmayan ülkenin son köşesinden savaşacaklarına söz verdi.Kabil'in kuzeyinde, Hindu Kush'ta bulunan Panjshir vadisi, önce 1980'lerde Sovyetlere, ardından 1990'larda Taliban'a karşı on yıllar boyunca bir direniş kalesiydi. Hala o yılların savaşlarından kalma paslanan tanklarla dolu.Orada doğup savaşmak üzere eğitilen başkan yardımcısı Amrullah Salih, Taliban'ın fiilen bir kenara attığı anayasaya göre kendisini “bekçi” devlet başkanı ilan ettikten sonra bu rolü tekrar üstleneceğine söz verdi.Afganistan'da Taliban’dan nefret eden pek çok kişi var ve son 20 yılda yaşananlar, onların kendilerini  güvende görmemesi gerektiğini güçlü bir şekilde hatırlatıyor.Diğer taraftan Taliban, 2001'de ABD liderliğindeki işgalin ardından, reform yapıp yavaş yavaş iktidara geri dönmeden önce neredeyse tamamen yok edildi. Hareketin gücünün bir kısmı, katı vizyonlarının Afganistan'daki bazılarıyla paylaşılıyor olmasıydı.Siyasi analistler, herhangi bir uzun vadeli direniş hareketinin de aynı dinamikten yararlanacağını düşünüyor. Çünkü, Afganistan'da Taliban yönetimi altında yaşamaya zorlanabilecek, ancak bunu asla kabul etmeyecek pek çok kişi bulunuyor. Örneğin, son birkaç günde ülke, başkent Kabil'de ve doğu Afganistan'da devrilen cumhuriyetin bayrağını savunmak için kadınların protesto gösterilerine tanık oldu.Bu insanlar, Taliban'ın kan dökme konusundaki uzun geçmişine ve muhalifleri acımasızca bastırmasına rağmen sokaklara çıktı. Celalabad kentinde silahlı kişilerin Taliban pankartını indiren grubu dağıtması sonucu bir kişi hayatını kaybetti.Öte yandan, eski bir üst düzey güvenlik yetkilisi ve Afganistan'ın Tacikistan Büyükelçisi olan Korgeneral Zahir Aghbar, Panjshir'in savaşmak isteyenler için bir üs oluşturacağını söyledi.  Aghbar, “Panjshir, insanları köleleştirmek isteyen herkese karşı güçlü duruyor. Taliban'ın savaşı kazandığını söyleyemem. Hayır, Taliban ile hain görüşmelerden sonra görevi bırakan sadece Eşref Gani’ydi”dedi.Bununla birlikte Panjshir'in Himalayalar'ın kenarında yer alan coğrafyası, onu doğal bir kale haline getiriyor ve Taliban, devasa silah, mühimmat, araç ve diğer askeri malzemeleri ele geçirmesine rağmen şimdilik vilayete saldırmadı. Uzmanlara göre bu durumun birçok nedeni olabilir. Bir önceki Taliban hükümeti o kadar hızlı çöktü ki, Taliban zamanını  yeni kuracağı rejimi yapılandırmak için kullanıyor olabilir.İkinci bir neden ise Panjshir'e geri çekilmenin, en azından şimdilik, askeri olduğu kadar siyasi görünmesi de olabilir. Orada saklanan ve savaşmaya söz veren tarihi Taliban karşıtı Kuzey İttifakı'nın mevcut liderleri, bir gerilla kampanyası planlamanın yanı sıra yeni hükümette bir hisse için teklif veriyor olabilir. Bazı Taliban yöneticileri 20 yıl boyunca bir ayaklanmaya öncülük ettikten sonra bir ülkeyi yönetmeye geçişin zor olacağını kabul etti. Bu nedenle Taliban’ın yeni liderleri, kapsayıcı bir hükümetin daha fazla meşruiyet ve barış içermesi gerektiğini düşünüyor olabilir.Öte yandan Taliban, eski rejim döneminde görevde olan sağlık bakanı ve Kabil belediye başkanından görevde kalmalarını istedi. Şu anda eski barış elçisi Abdullah Abdullah ile birlikte yeni hükümetin şekli konusunda müzakerelere öncülük eden eski cumhurbaşkanı Hamid Karzai'ye kabine görevi teklif edilebileceğine dair söylentiler de bulunuyor.Aghbar, Taliban'ın "başkalarının barış ve uyum içinde yaşamasına izin verirlerse" tüm Afgan gruplarını temsil edecek bir koalisyon hükümetinin parçası olabileceğini söyleyerek anlaşma seçeneklerine işaret etti. Ancak, bu gerçekleşmezse herhangi bir Taliban karşıtı direnişin ciddi bir şekilde yeniden savaşmaya başlama seçeneği hala açık olacak.Diğer taraftan, siyasi analistler Taliban karşıtı grupların yabancı ülkeler tarafından desteklenmesini şu an için olası görmüyor. Taliban liderlerinin operasyonlar yürütmesi ve savaşçıların Pakistan sınırında dinlenmeleri için kalıcı bir üssü vardı. Afganistan'ın diğer komşularından hiçbiri, en azından şimdilik, Taliban karşıtı bir hareketi desteklemeye aday değil.Öte yandan, Taliban sadece uyuşturucuyla değil, aynı zamanda Amerika'nın bölgesel rakiplerinin birçoğu da dahil olmak üzere müttefiklerinin gizli desteğiyle kendilerini finanse etti.ABD, Afganistan'dan uzaklaşmaktan başka bir şey olmadığını açıkça belirtti. Saleh ve müttefikleri muhtemelen önemli bir dış destek bulmakta zorlanacaklar.